Badanie ultrasonograficzne jest obecnie jedną z najbardziej popularnych, wartościowych i uniwersalnych metod diagnostyki obrazowej, a przy tym nieinwazyjną i bezpieczną dla pacjenta. Wykorzystuje zjawisko rozchodzenia się i odbicia fali ultradźwiękowej w celu uzyskania obrazów narządów wewnętrznych.
Aparat ultrasonograficzny składa się z głowicy oraz aparatu z monitorem. W ultrasonografii stosuje się fale dźwiękowe wysokiej częstotliwości. Lekarz przykłada do skóry pacjenta głowicę posmarowaną żelem. W głowicy znajdują się emitor i odbiornik impulsów akustycznych. W niej znajduje się przetwornik wytwarzający i odbierający ultradźwięki. wyposażona w przetwornik ultradźwięków. Sygnał przenika przez skórę, a następnie odbija się od badanych tkanek i powraca do głowicy. Tkanki, z których jest zbudowany nasz organizm – w zależności od gęstości i innych cech – w różnym stopniu odbijają i pochłaniają dźwięk. Różnice w natężeniu dźwięku odbieranego przez głowicę odpowiadają różnicom w gęstości tkanek. Sygnał odbierany przez głowicę jest przetwarzany na impuls elektryczny i prezentowany na ekranie w postaci monochromatycznego lub barwnego obrazu. Badanie USG wykorzystuje się w diagnostyce medycznej m.in. w: położnictwie, ortopedii, okulistyce, chirurgii naczyniowej.
Ultrasonografia jest niezwykle pomocna w diagnostyce różnych schorzeń układu pokarmowego, moczowego i krwionośnego. Badanie umożliwia ocenę wielkości i struktury narządów jamy brzusznej, takich jak np. wątroba, trzustka, śledziona, oraz pozwala szybko wykryć niepokojące zmiany i i monitorować dynamikę ich rozwoju. Można także skontrolować drożność naczyń krwionośnych oraz sprawdzać stan ścian żył i tętnic, poszukując blaszki miażdżycowej i rozwarstwień (tętniaków). W badaniu USG można uwidocznić każdy narząd jamy brzusznej, ale u niektórych pacjentów warunki anatomiczne utrudniają uzyskanie czytelnego obrazu pewnych okolic. Przeszkodą jest obfita tkanka tłuszczowa, zmiany stłuszczeniowe wątroby, gaz wypełniający jelita, a także nietypowe ułożenie narządów w jamie brzusznej.
Badanie USG sutka jest przydatne na każdym etapie diagnostyki chorób sutka, w profilaktyce tych chorób oraz przy wykonywaniu biopsji sutków monitorowanych obrazem USG. W USG piersi można uwidocznić niejednorodności gruczołów piersiowych, zwłaszcza cysty i guzki, oraz przewody mlekowe i okoliczne węzły chłonne. Badanie jest bardzo wartościowe i pomocne w przesiewowym wykrywaniu nowotworów piersi, tym bardziej że badanie USG nie stwarza żadnego zagrożenia i można je wielokrotnie powtarzać. Ultrasonografia piersi nie zastępuje mammografii, ale pozwala wykryć zmiany, które mogą pozostać niewidoczne w badaniu mammograficznym. Badanie powinno być wykonywane co najmniej raz w roku lub częściej, jeśli kobieta znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia raka piersi. Zazwyczaj podczas badania lekarz ogląda także okoliczne węzły chłonne, poszukując zmian o charakterze przerzutów nowotworu.
Jest podstawowym badaniem obrazowym u osób z podejrzeniem chorób tarczycy. Służy do oceny wielkości, kształtu, położenia oraz oceny morfologicznej gruczołu. Podczas badania USG tarczycy można ocenić wielkość, kształ, położenie i strukturę narządu, zlokalizować guzy i torbiele. Badanie jest bardzo pomocne w diagnozowaniu nadczynności, niedoczynności, a także wola tarczycy. USG tarczycy umożliwia wczesne wykrycie zmian nowotworowych i takich, które w przyszłości mogą rozwinąć się w nowotwór. Są wykorzystywane także do monitorowania wielkości guzków i innych nieprawidłowości tarczycy oraz kontroli efektów leczenia.